STARTEN ALS ZELFSTANDIGE

De voorwaarden

Je bent overtuigd van je eigen idee en ondernemingsplan en wil nu starten met je eigen zaak. In België mag je starten met een eigen zaak als je aan de volgende voorwaarden voldoet:

• je bent meerderjarig
• je bezit je burgerrechten
• je bent handelingsbekwaam
• als je geen Belg of geen EER-burger bent, moet je over een verblijfsvergunning beschikken en houder zijn van een beroepskaart

Door een wetswijziging is het sinds 1 september 2018 niet langer verplicht om een attest basiskennis bedrijfsbeheer voor te leggen om een zaak op te richten. Toch blijft het aangeraden om vooraf een goede basiskennis op te doen over financieel en bedrijfsbeheer, al dan niet via een extra opleiding.

Sinds 1 januari 2019 is het niet meer nodig om over een attest van beroepsbekwaamheid te beschikken. Voor het uitoefenen van een vrij beroep, een intellectueel beroep of een vrij dienstverlenend beroep heb je wel nog het vereiste diploma en een erkenning nodig. Meer informatie en een overzicht van deze beroepen vind je op de website van VLAIO.

Hoofdberoep of bijberoep?

Wil je zelfstandige in hoofdberoep worden, of start je liever in bijberoep? Bij de tweede optie heb je naast je zelfstandige activiteit nog een andere job. Die hoofdactiviteit moet aan een aantal voorwaarden voldoen:

• als loontrekkende moet je minstens halftijds werken
• in het onderwijs moet je een betrekking van minstens 60% hebben
• als ambtenaar moet je minstens 200 dagen ofwel acht maanden per jaar werken, en je werkrooster moet minstens overeenkomen met een halftijdse job

Als zelfstandige in bijberoep heb je dezelfde wettelijke verplichtingen als iemand in hoofdberoep, en moet je net zo goed sociale bijdragen betalen. Ook niet onbelangrijk: voor je belastingaangifte tellen zowel je inkomsten uit je hoofd- als bijberoep. Voor meer informatie surf je het best naar de website van de Sociale Zekerheid Zelfstandige Ondernemers.

Wil je zelfstandige worden en ben je werkloos? Dan kan dit via de maatregel 'Springplank naar zelfstandige'. Door deze maatregel kan je gedurende 12 maanden een activiteit als zelfstandige in bijberoep uitoefenen zonder dat je je uitkering verliest. Er gelden wel enkele voorwaarden. Meer informatie kan je vinden op de website van de VDAB.

De eerste formaliteiten

Voor je kan starten als zelfstandige of met activiteiten voor je eigen vennootschap, moet je enkele formaliteiten in orde brengen. Hieronder krijg je een handig overzicht. Je kan ook informatie vinden op de websites van VLAIO, UNIZO of Voka. Tot slot biedt de publicatie ‘Zelfstandige worden’ van de FOD Economie een schat aan informatie.

Even de belangrijkste punten op een rijtje...

• Kies je ondernemingsvorm

De keuze van ondernemings- of rechtsvorm brengt namelijk bepaalde voor- en nadelen en wettelijke verplichtingen met zich mee. Je hebt grofweg twee opties: starten met een eenmanszaak of een vennootschap oprichten. Daarnaast moet je beslissen of je je zelfstandige activiteit gaat uitvoeren in hoofdberoep of in bijberoep (zie hoger).

• Open een zichtrekening

Ook al is financieel gewin misschien niet je belangrijkste motivatie om een eigen zaak te starten, toch kan je niet zonder een zichtrekening. Open er eentje bij een financiële instelling in België, ofwel op je eigen naam of op naam van je vennootschap. Deze zichtrekening gebruik je uitsluitend voor je beroepsactiviteit. Je zal je rekeningnummer snel uit het hoofd kennen, want je moet het op al je handelsdocumenten vermelden.

• Vraag een ondernemingsnummer aan en schrijf je in bij een ondernemingsloket

Al wie een handelsactiviteit wil uitoefenen (en tot die groep behoor jij nu ook), moet zich inschrijven in de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO). Dit kan je doen bij een ondernemingsloket naar keuze. Op de website van de FOD Economie vind je een lijst met erkende ondernemingsloketten. Het ondernemingsloket voert je gegevens in de KBO in. De registratie van een vennootschap in de KBO gebeurt dan weer door de griffier van de rechtbank van koophandel. Ook na deze registratie van de vennootschap door de griffier moet je je vennootschap nog inschrijven bij een ondernemingsloket. Na de inschrijving ontvang je je uniek, tiencijferig ondernemingsnummer.

• Activeer je btw-nummer

Als je je ondernemingsnummer op zak hebt, kan je je aanmelden bij de btw-administratie voor je btw- identificatienummer. Als je wil, kan het ondernemingsloket dit ook voor je regelen (tegen betaling). Nu ben je in business en ben je in principe btw-plichtig. (Met de verschillende btw-tarieven en -stelsels gaan we je hier niet lastigvallen. Daarvoor kan je op de website van de FOD Financiën terecht, of bij VLAIO). Waarom zeggen we dat je ‘in principe’ btw-plichtig bent? Omdat bepaalde kleine ondernemingen een uitzondering vormen.

Als je per jaar minder dan 25.000 euro omzet hebt, kan je ervoor kiezen om vrijgesteld te worden van btw, waardoor je administratieve en fiscale verplichtingen natuurlijk aanzienlijk verminderen. Je moet nog steeds een btw-nummer aanvragen, maar je mag geen btw aanrekenen aan je klanten (en geen btw aftrekken voor beroepskosten en investeringen) en je hoeft geen btw- aangiftes te doen. Op je facturen vermeld je simpelweg ‘kleine onderneming onderworpen aan de vrijstellingsregeling: btw niet toepasselijk’. Meer weten? De website van de FOD Financiën brengt redding.

• Sluit je aan bij een sociaal verzekeringsfonds

Als zelfstandige (zowel in hoofd- als in bijberoep, en of je nu bestuurder, zaakvoerder of werkende vennoot bent) moet je je voor de aanvang van je activiteit aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds naar keuze of bij de Nationale Kas voor Sociale Verzekeringen. De website van de Sociale Zekerheid Zelfstandige Ondernemers of RSVZ bevat een lijst van erkende verzekeringsfondsen. Elk kwartaal betaal je sociale bijdragen, waardoor je recht hebt op:

• gezinsbijslag
• tussenkomst bij ziekte en invaliditeit
• pensioen
• palliatief verlof
• een voortgezette verzekering bij stopzetting
• een faillissementsverzekering

• Sluit je aan bij een ziekenfonds

Tot slot moet je je aansluiten bij een ziekenfonds naar keuze, om in orde te zijn met je ziekteverzekering. Als je al bij een fonds aangesloten bent, volstaat het om de wijziging van je statuut te melden.

Algemene startkosten

Je vestigen als zelfstandige of het oprichten van een onderneming brengt kosten met zich mee. Je krijgt online een goed overzicht van mogelijke kosten. De belangrijkste zetten we hier op een rijtje: 

• je inschrijving in het KBO
• de activatie van je BTW-nummer
• de publicatie in het Belgisch Staatsblad.

Wil je een bv, cv of nv oprichten? Dan moet je langsgaan bij een notaris voor een notariële akte. Hoor je het in Keulen donderen? Dan lees je best het deel over de verschillende ondernemingsvormen. Zo’n akte kost tussen de 800 en 1.200 euro. Je zal voor de oprichting ook een financieel plan nodig hebben. De inhoud hiervan is wettelijk vastgelegd. Als je een financieel plan laat opstellen door een boekhouder, moet je ongeveer 1.000 euro neertellen. Om te bewijzen dat je het ingebrachte geld volstort hebt, moet je een bankattest aanvragen. Dit kost ongeveer 50 euro. Bij een inbreng in natura of 'nijverheid' heb je een verslag van een bedrijfsrevisor nodig. Dat kost je ongeveer 1.250 euro.

OPDRACHTEN AANNEMEN ALS BEDIENDE

Werken als freelancer

In de modesector zijn een aantal mensen als ‘freelancer’ aan de slag en werken ze aan verschillende projecten en voor verschillende opdrachtgevers. Werken als ‘freelancer’ kan je doen ofwel als zelfstandige via je eenmanszaak of je eigen vennootschap ofwel via een Sociaal Bureau voor Kunstenaars of een Payrollservice. 

Als freelancer kan je voor verschillende opdrachtgevers werken, maar kan je ook naast het werk aan een eigen product, aan de slag bij andere bedrijven om financiële ruimte te creëren voor jouw merk. Zo doe je extra ervaring op. Als je in België een eigen professionele activiteit start, word je meteen als zelfstandige beschouwd. Zorg er echter voor dat je je diensten aan meer dan één opdrachtgever aanbiedt, om te vermijden dat je als een schijnzelfstandige wordt bestempeld.

Aan de slag als freelancer? Zowel jij als je opdrachtgever zijn gebaat bij een duidelijk contract dat de opdrachten en de omkadering beschrijft. Dit moet je zeker in het contract opnemen:

• de namen van de partijen die de overeenkomst aangaan
• een gedetailleerde project- en opdrachtomschrijving (wat zijn de doelen?)
• de tijdsduur van het project en de planning (wat moet wanneer af zijn?)
• de vergoeding voor de freelancer (per dag of per project)
• wie er verantwoordelijk is voor de materiaalkosten, logistieke en andere kosten

Je kan een template van een freelance-overeenkomst downloaden.  Deze modelovereenkomst zal je een houvast bieden bij het opmaken van jouw contract. 

Sociaal Bureau voor Kunstenaars of Payrollservice

Wil je graag freelance opdrachten aanvaarden, maar zie je het niet zitten om zelfstandige te worden of een arbeidscontract af te sluiten? Dan is werken via een Sociaal Bureau voor Kunstenaars (SBK) of een Payrollservice jou op het lijf geschreven. Als je via zo’n bureau werkt, kan je verschillende opdrachten van verschillende opdrachtgevers aannemen zonder dat je zelfstandige hoeft te worden. 

In de modesector kan je soms voor verschillende opdrachtgevers werken, wat voor een ingewikkelde administratie zorgt. Werken via een SBK of een Payrollservice betekent dat je maar één werkgever hebt. Zij nemen jou in dienst voor het met jouw opdrachtgever overeengekomen bedrag en sturen je opdrachtgever de factuur. Het bureau betaalt jou uit, zelfs al heeft de opdrachtgever nog niet betaald. En dat is nog niet alles. Het Sociaal Bureau voor Kunstenaars of de Payrollservice brengt als juridische werkgever alle administratie, sociale documenten en wettelijke betalingen in orde. Meer informatie over de werking van de Sociale Bureaus voor Kunstenaars en Payrollservices vind je op de website van Cultuurloket. Benieuwd bij welke bureaus je allemaal terecht kan? Cultuurloket maakte er een overzicht van.

Informeer je voldoende voordat je in dit systeem stapt, zeker als je het combineert met een statuut als zelfstandige in bijberoep of als kunstenaar. Weet ook dat jij en je opdrachtgever alle afspraken rond werkuren, plaats en verloning zelf moeten overeenkomen.

Kunstwerkuitkering

Ben je aan de slag als artistiek kunstenaar of werk je als artistiek-technisch of artistiek-ondersteunend in de kunsten, kan je toegang krijgen tot voordeelregels in de sociale zekerheid. Het vroegere ‘kunstenaarsstatuut’ is sinds 2024 grondig hervormd naar de ‘kunstwerkuitkering’.

Om voor de kunstwerkuitkering in aanmerking te komen, heb je een kunstwerkattest nodig. Dit attest geeft je recht op sociale voordelen die specifiek voor kunstwerkers zijn uitgewerkt. Je kan het attest aanvragen via het platform Working in the Arts. De Kunstwerkcommissie zal bepalen of je in aanmerking komt. 

Uitgebreide informatie vind je op de website van Cultuurloket. 

WERKEN MET EEN ONKOSTENVERGOEDING

Voor de vergoeding van kleine artistieke activiteiten die in opdracht gebeuren, kan je gebruik maken van de zogenaamde ‘Amateurkunstenvergoeding’ of AKV. Je rekent dan een forfaitaire onkostenvergoeding aan die te vergelijken is met de vrijwilligersvergoeding, maar dan voor artistieke opdrachten. Deze vergoeding is belastingvrij en je hoeft er geen sociale bijdragen op te betalen. Er zijn wel een aantal voorwaarden aan verbonden (bedragen 2025):

• maximaal 80,18 euro per dag per opdrachtgever plus een verplaatsingsvergoeding van maximaal 22,91 euro
• niet meer dan zeven dagen na elkaar bij dezelfde opdrachtgever
• niet meer dan dertig dagen per jaar

Zoals je merkt, is deze vergoeding vooral bedoeld voor sporadische, kleinere opdrachten. Als je van deze regeling gebruik wil maken, dien je je digitaal te registreren via Working in the Arts (WITA-platform). Uitgebreide info vind je op de website van Cultuurloket.